تمامی موجودات زنده از جمله گیاهان برای رشد و نمو نیاز به غذا دارند، خاک تأمینکننده اکثریت قریب به اتفاق عناصر غذایی مورد نیاز گیاه میباشد. به جز کربن اکسیژن و هیدروژن که عمدتاً از طریق آب و هوا تأمین میگردند منبع اصلی بقیه عناصر غذایی مورد نیاز گیاه محلول خاک میباشد. در خاک تمام عناصر غذایی که در جدول تناوبی وجود دارد، موجود میباشد. بخش اعظم این عناصر نیز در گیاه قابل اندازهگیری هستند اما گیاه برای جذب این عناصر حالت انتخاب ندارد و بدون در نظر گرفتن مفید یا مضر بودن، آنها را جذب میکند. تغذیه صحیح گیاه یکی از عوامل مهم در بهبود کیفی و کمی محصول به شمار میآید. در تغذیه گیاه نه تنها باید هر عنصر به اندازه کافی در دسترس گیاه قرار گیرد، بلکه ایجاد تعادل و رعایت نسبت میان میزان عناصر مصرفی از اهمیت ویژه برخوردار است.
عناصر غذایی مورد نیاز گیاه به سه دسته تقسیم میشوند.
1- عناصر لازم یا ضروری برای گیاه
2- عناصر مفید برای گیاه
3- عناصر مضر و غیر ضروری برای گیاه
1- سه معیار را برای ضروری بودن یک عنصر عنوان نمودهاند. 1- گیاه بدون آن عنصر قادر به تکمیل چرخه حیات خود نباشد. 2- وظیفه آن عنصر دیگر قابل انجام و جایگزینی نباشد. 3- عنصر مستقیماً در متابولیسم و تغذیه گیاه نقش داشته باشد.
2- عناصر مفید: عناصری هستند که در صورتی که در محیط به مقدار کافی موجود باشند سبب بهبود رشد گیاه و یا گیاهان خاص میشوند. مثل سیلیسیوم
3-عناصر مضر- عناصری هستند که برای رشد و نمو گیاه زیانآورند و حتی در برخی موارد غلظتهای کم این عناصر میتواند موجب کاهش قابل توجهی در عملکرد و رشد گیاه گردد از جمله این عناصر میتوان به سرب، کادمیوم و ارسنیک و غیره اشاره کرد.
براساس معیارهای فوق تاکنون 16 عنصر برای رشد و نمو گیاهان ضروری تشخیص داده شده است که سه عنصر آن هوازی میباشد که جز مواد معدنی خاک نیستند. به جز سه عنصر نامبرده 13 سیزده عنصر که به نام ماکرو و میکرو به شرح ذیل میباشند. عناصر ماکرو: نیتروژن فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، گوگرد و عناصر میکرو: آهن، منگنز، روی، مس، بر، مولیبدن و کلر شانزده عنصر ضروری مورد نیاز گیاهان هستند. ریزمغذیها یا میکرو علیرغم نیاز کم، جایگاه ویژهای در تولید کشاورزی دارند.
در سالهای اخیر علاقه و توجه زیادی برای این امر وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
1-پیشرفت در روش آزمون خاک و تجزیه بافت گیاهی برای تشخیص کمبود
2- عکسالعمل نباتات زراعی و باغی به مصرف این عناصر
3- خارج شدن مقدار زیادی از این عنصر در اثر تولیدات کشاورزی در طول زمان
نقش عناصر کم مصرف در کنترل و جلوگیری از آفات و بیماریهای گیاهی مؤثر میباشند.
اکثر خاکهای ایران به دلیل آهکی بودن در مقایسه با خاکهای سایر نقاط جهان کمبود این عناصر بیشتر مطرح است.